Phương Pháp Tính Trực Tiếp Thuế GTGT 2025 Đối Tượng và Tỷ Lệ

Phương pháp tính trực tiếp thuế GTGT là cách xác định số thuế phải nộp dựa trên tỷ lệ % doanh thu, thường áp dụng cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh và một số doanh nghiệp nhỏ. Từ ngày 01/07/2025, Luật Thuế GTGT số 48/2024/QH15 có hiệu lực, với nhiều thay đổi về đối tượng áp dụng và tỷ lệ tính thuế. Bài viết dưới đây Kế toán Lê Ánh sẽ giúp bạn nắm rõ quy định mới và hướng dẫn thực hiện chi tiết, đảm bảo kê khai đúng luật.

1. Phương Pháp Tính Trực Tiếp Thuế GTGT Là Gì?

Phương pháp tính trực tiếp thuế GTGT là cách xác định số thuế phải nộp dựa trên tỷ lệ % áp dụng trên doanh thu hoặc trên phần chênh lệch giá trị gia tăng (giá bán trừ giá mua). Bản chất của phương pháp này là cơ chế quản lý thuế đơn giản, phù hợp với các đối tượng chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu về chế độ kế toán, hóa đơn, chứng từ.

So sánh chi tiết phương pháp tính thuế GTGT trực tiếp và khấu trừ (Luật 2025)

2. Đối Tượng Áp Dụng Phương Pháp Tính Trực Tiếp Năm 2025

Căn cứ Luật Thuế GTGT 2025, phương pháp tính trực tiếp được áp dụng cho các nhóm sau:

- Doanh nghiệp, hợp tác xã có doanh thu dưới ngưỡng quy định: do quy mô nhỏ, hệ thống kế toán – chứng từ chưa đáp ứng yêu cầu để áp dụng phương pháp khấu trừ.

- Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh: phần lớn hoạt động ở phạm vi nhỏ lẻ, không có bộ phận kế toán chuyên trách, nên phương pháp trực tiếp giúp xác định số thuế phải nộp nhanh chóng, giảm gánh nặng thủ tục.

- Ngành vàng, bạc, đá quý: đặc thù có doanh thu rất lớn nhưng biên lợi nhuận mỏng, biến động theo giá thị trường, do đó tính thuế trên chênh lệch giá mua – giá bán sẽ phản ánh đúng thực chất hoạt động và tạo cơ sở công bằng hơn trong nghĩa vụ thuế.

Lưu ý:

Một trong những điểm quan trọng mà các kế toán viên và chủ doanh nghiệp cần nắm vững là Luật 48/2024/QH15 quy định rất rõ ràng hai hình thức (hay hai cách tính) riêng biệt trong phương pháp tính trực tiếp tại Điều 12. Việc nhầm lẫn giữa hai hình thức này có thể dẫn đến sai sót nghiêm trọng trong việc xác định nghĩa vụ thuế.  

- Phương pháp tính trực tiếp trên giá trị gia tăng (GTGT): Đây là hình thức đặc thù, chỉ áp dụng duy nhất cho một lĩnh vực kinh doanh là hoạt động mua, bán, chế tác vàng, bạc, đá quý.

- Phương pháp tính trực tiếp trên doanh thu: Đây là hình thức phổ biến, áp dụng cho các đối tượng còn lại thuộc diện nộp thuế theo phương pháp trực tiếp, như doanh nghiệp có doanh thu dưới ngưỡng, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh.

Quy định tách riêng cơ chế tính thuế đối với ngành vàng, bạc, đá quý thể hiện sự phù hợp với đặc thù kinh doanh của lĩnh vực này. Doanh thu thường rất lớn nhưng biên lợi nhuận (giá trị gia tăng) lại nhỏ và biến động mạnh theo giá thế giới. Nếu áp dụng tỷ lệ thuế cố định trên tổng doanh thu sẽ không phản ánh đúng kết quả kinh doanh và có thể dẫn đến nghĩa vụ thuế bất hợp lý. Vì vậy, cách tính dựa trên chênh lệch giữa giá bán và giá mua (giá trị gia tăng) được xem là công bằng, chính xác hơn, đồng thời tạo điều kiện cho cơ quan thuế kiểm soát và đối chiếu hóa đơn nhằm hạn chế gian lận.

3. Tính Thuế Trực Tiếp Trên GTGT

Đối tượng áp dụng duy nhất: hoạt động vàng, bạc, đá quý

Theo quy định tại Khoản 1, Điều 12 của Luật 48/2024/QH15, phương pháp tính thuế trực tiếp trên GTGT chỉ áp dụng cho một nhóm đối tượng duy nhất: các cơ sở kinh doanh có hoạt động mua, bán, chế tác vàng, bạc, đá quý.  

Quy định trên mang tính chất ‘độc quyền’, nghĩa là ngoài ngành vàng, bạc, đá quý thì không hoạt động kinh doanh nào khác được áp dụng cách tính thuế trực tiếp trên chênh lệch. Điểm quan trọng cần lưu ý là nếu doanh nghiệp hoạt động đa ngành, trong đó có kinh doanh vàng, bạc, đá quý, thì bắt buộc phải hạch toán riêng phần doanh thu và chi phí liên quan để kê khai, nộp thuế GTGT đúng quy định. Trường hợp không tách bạch sổ sách kế toán, doanh nghiệp có nguy cơ bị ấn định thuế và xử phạt.

⭕ Công thức tính thuế

Công thức để xác định số thuế GTGT phải nộp đối với hoạt động vàng, bạc, đá quý rất rõ ràng và dựa trên giá trị tăng thêm thực tế của sản phẩm.

Số thuế GTGT phải nộp = Giá trị gia tăng x Thuế suất thuế GTGT

Trong đó:

Giá trị gia tăng = Giá thanh toán bán ra - Giá thanh toán mua vào tương ứng

- Giá thanh toán bán ra: Là giá thực tế bán ghi trên hóa đơn, bao gồm toàn bộ số tiền mà người mua phải trả. Con số này không chỉ là giá trị của vàng, bạc, đá quý mà còn bao gồm cả tiền công chế tác (nếu có), thuế GTGT và các khoản phụ thu, phí thu thêm khác mà bên bán được hưởng.  

- Giá thanh toán mua vào tương ứng: Là giá trị vàng, bạc, đá quý mua vào hoặc nhập khẩu, đã bao gồm thuế GTGT, được sử dụng cho việc mua, bán, chế tác sản phẩm bán ra tương ứng.

Thuế suất thuế GTGT áp dụng cho hoạt động này là 10%.

⭕ Xử lý trường hợp đặc biệt: GTGT âm

Trong kinh doanh vàng bạc, do giá cả biến động liên tục, có những kỳ tính thuế mà giá bán ra thấp hơn giá mua vào, dẫn đến giá trị gia tăng bị âm. Luật 48/2024/QH15 có quy định cụ thể để xử lý trường hợp này, nhằm đảm bảo tính hợp lý nhưng cũng ngăn chặn hành vi lợi dụng để trốn thuế.  

Nguyên tắc xử lý GTGT âm:

- Nếu trong kỳ tính thuế phát sinh giá trị gia tăng âm (GTGT <0),  cơ sở kinh doanh được phép bù trừ vào giá trị gia tăng dương (GTGT>0) của vàng, bạc, đá quý phát sinh trong cùng kỳ đó.

- Nếu sau khi bù trừ mà vẫn còn giá trị gia tăng âm, hoặc trong kỳ không phát sinh giá trị gia tăng dương để bù trừ, thì số âm đó được kết chuyển để trừ vào giá trị gia tăng của các kỳ tính thuế tiếp theo trong cùng một năm dương lịch.

- Điểm đặc biệt cần lưu ý: Kết thúc năm dương lịch (ngày 31/12), nếu vẫn còn số giá trị gia tăng âm chưa bù trừ hết thì số âm này không được kết chuyển tiếp sang năm sau.

Quy định không cho phép chuyển số thuế GTGT âm sang năm sau tạo ra một ‘điểm cắt’ kế toán cố định vào ngày 31/12 hằng năm. Quy định này có thể tác động trực tiếp đến chiến lược dự trữ hàng hóa và kế hoạch kinh doanh của doanh nghiệp vào giai đoạn cuối năm.

Ví dụ, nếu doanh nghiệp nhập khẩu hoặc mua vào một lượng lớn hàng hóa với giá cao trong tháng 12 nhưng chưa tiêu thụ hết, hoặc giá thị trường giảm mạnh, phần thuế GTGT âm phát sinh có nguy cơ không được bù trừ đầy đủ trong năm tài chính, dẫn đến mất quyền lợi thuế. Chính vì vậy, nhiều doanh nghiệp có xu hướng điều chỉnh thời điểm mua – bán vào cuối năm nhằm tối ưu nghĩa vụ thuế.

⭕ Ví dụ 1: Giao dịch cơ bản

Công ty Vàng Bạc SJC An Phát trong quý 3/2025 có các số liệu sau:

• Tổng giá thanh toán của vàng, bạc bán ra ghi trên hóa đơn: 5,5 tỷ đồng (trong đó bao gồm 300 triệu đồng tiền công chế tác).

• Tổng giá thanh toán của vàng, bạc mua vào tương ứng để chế tác và bán ra: 4,8 tỷ đồng.

• Thuế suất thuế GTGT: 10%.

=> Cách tính:

Giá trị gia tăng = 5.500.000.000 - 4.800.000.000 = 700.000.000 đồng.

Số thuế GTGT phải nộp = 700.000.000 x 10% = 70.000.000 đồng

⭕ Ví dụ 2: Xử lý giá trị gia tăng âm và bù trừ trong năm    

Công ty Đá Quý Bảo Tín có kết quả kinh doanh như sau:

• Quý 1/2025: Giá thanh toán bán ra là 2 tỷ đồng, giá thanh toán mua vào là 2,3 tỷ đồng.

Giá trị gia tăng = 2.000.000.000 - 2.300.000.000 = -300.000.000 đồng (âm 300 triệu).

Trong quý 1, công ty không phải nộp thuế GTGT và được kết chuyển số âm 300 triệu đồng sang quý 2.

• Quý 2/2025: Giá thanh toán bán ra là 4 tỷ đồng, giá thanh toán mua vào là 3,5 tỷ đồng.

Giá trị gia tăng phát sinh trong quý 2 = 4.000.000.000 - 3.500.000.000 = 500.000.000 đồng.

Giá trị gia tăng để tính thuế sau khi bù trừ = 500.000.000 - 300.000.000 (số âm từ quý 1 chuyển sang) = 200.000.000 đồng.

Số thuế GTGT phải nộp của quý 2 = 200.000.000 x 10% = 20.000.000 đồng.

⭕ Ví dụ 3: Xử lý giá trị gia tăng âm vào cuối năm

Giả sử đến hết quý 4/2025, sau khi đã bù trừ tất cả các kỳ trong năm, Công ty Bảo Tín vẫn còn một số giá trị gia tăng âm là 80 triệu đồng. Theo quy định, số âm 80 triệu đồng này sẽ không được kết chuyển sang quý 1/2026. Bắt đầu từ ngày 01/01/2026, việc xác định giá trị gia tăng sẽ bắt đầu lại từ đầu.

4. Tỷ Lệ Tính Trực Tiếp Thuế GTGT Năm 2025

Danh mục chi tiết tỷ lệ % tính thuế GTGT trực tiếp trên doanh thu (Áp dụng từ 01/07/2025)

Công thức và cách xác định doanh thu tính thuế

Số thuế GTGT phải nộp  = Doanh thu tính thuế x Tỷ lệ %

Trong đó:

- Doanh thu để tính thuế GTGT: là tổng số tiền bán hàng hóa, dịch vụ thực tế ghi trên hóa đơn bán hàng, bao gồm cả các khoản phụ thu và phí thu thêm mà cơ sở kinh doanh được hưởng.

Lưu ý quan trọng: Doanh thu từ việc bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT thì không phải tính và nộp thuế theo phương pháp này.

5. Ưu Điểm Và Hạn Chế Của Phương Pháp Trực Tiếp

Phương pháp tính trực tiếp thuế GTGT có ưu điểm nổi bật là cách tính đơn giản, dễ triển khai cho các cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ, đồng thời giúp giảm khối lượng thủ tục hành chính cho cả doanh nghiệp và cơ quan thuế. 

Tuy nhiên, hạn chế lớn nhất của phương pháp này là người nộp thuế không được khấu trừ thuế GTGT đầu vào, dẫn đến tổng chi phí thuế có thể cao hơn so với phương pháp khấu trừ, đặc biệt đối với đơn vị có tỷ trọng chi phí đầu vào lớn.

Doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ khi lựa chọn phương pháp áp dụng. Nếu quy mô nhỏ, hệ thống kế toán chưa hoàn thiện thì phương pháp trực tiếp sẽ phù hợp hơn. Ngược lại, doanh nghiệp có doanh thu ổn định, chi phí đầu vào đáng kể và đầy đủ chứng từ hợp lệ nên áp dụng phương pháp khấu trừ để tối ưu nghĩa vụ thuế.

Phương pháp tính trực tiếp thuế GTGT 2025 giúp đơn giản hóa nghĩa vụ thuế cho các đối tượng nhỏ lẻ, nhưng đồng thời cũng hạn chế quyền khấu trừ đầu vào, làm tăng chi phí đối với một số mô hình kinh doanh. Doanh nghiệp cần nắm rõ đối tượng áp dụng và tỷ lệ tính thuế để kê khai chính xác, tránh rủi ro vi phạm. 

Để hiểu sâu và vận dụng đúng quy định mới, bạn có thể tham khảo khóa học kế toán thuế thực tế tại Kế toán Lê Ánh, nơi giảng viên nhiều kinh nghiệm sẽ hướng dẫn chi tiết cách áp dụng phương pháp trực tiếp và các chính sách thuế mới nhất.